فراتحلیل مطالعات سبک زندگی در پژوهشهای ایرانی

نویسندگان

1 دان‍شیار، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه پیام نور واحد سنندج، سنندج، ایران.

2 دانشیار، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.

3 دکتری جامعه شناسی بررسی مسائل اجتماعی ایران، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران.

چکیده

 سبک زندگی به تنوع در انتخاب رفتار، اعمال و تأکید بر سائق و تمایلات متفاوت از سوی افراد و گروه‌ها اشاره دارد. پژوهش‌های مختلف داخلی با استفاده از رویکردهای نظری گوناگون و با مقاصد تحلیلی متفاوت، مفهوم سبک زندگی را به‌کاربرده و گونه‌های متفاوتی از سبک‌های زندگی را مورد اشاره و استفاده قرار داده‌اند. این مقاله با هدف ارزیابی سنجش سبک زندگی در پژوهش‌های ایرانی به مطالعه و فراتحلیل این پژوهش‌ها پرداخته است. مبانی نظری این مطالعه مبتنی بر ایده‌های تورشتاین وبلن، آنتونی گیدنز و به‌ویژه پیر بوردیو مدون شده است. روش تحقیق از نوع اسنادی و مبتنی بر به‌کارگیری روش فراتحلیل به‌منظور تحلیل و ترکیب نتایج مطالعات صورت ‌گرفته پیرامون سبک زندگی است. بدین‌ منظور 31 پژوهش صورت گرفته در بین مهر و موم‌های 85-1395 درزمینۀ سبک زندگی که در فصلنامه‌های معتبر علمی به چاپ رسیده‌اند، جهت بررسی انتخاب شدند. پژوهش­‌های منتخب به روش پیمایشی و با به‌کارگیری ابزار پیمایش در جوامع آماری متفاوت و برحسب سنجه‌های پایا به انجام رسیده‌اند. نتایج این مطالعه حاکی از آن است که نظریات بوردیو، گیدنز، وبلن و زیمل بیشترین کاربرد را در تحقیقات ایرانی مرتبط با سبک زندگی داشته‌اند. در 31 مقاله مورد بررسی تعداد 31 گونه سبک زندگی یافت شده است؛ اما در این میان سبک زندگی مدرن تظاهری-مصرفی بیشترین کاربرد را در مقالات داشته است و در تقابل با سبک زندگی سنتی، شبه سنتی و سبک زندگی دینی به‌کاربرده شده است. از دیگرگونه‌های پرکاربرد باید به سبک زندگی جهانی در مقابل سبک زندگی محلی اشاره نمود. مفهوم سبک زندگی در تحقیقات داخلی تا حدی از مبنای نظری خود کنده شده و به‌عنوان مفهومی خنثی، کاربردی و عام‌تر مورد بهره‌برداری قرارگرفته است. از طرفی پرکاربردترین شاخص‌های سنجش مفهوم سبک زندگی در مقالات مورد مطالعه، شامل نحوه گذران اوقات فراغت، ترجیحات در انتخاب پوشاک، مدیریت بدن، گرایش به اعمال مذهبی، ترجیحات غذایی، مصرف فرهنگی، میزان و شکل روابط اجتماعی، ترجیحات موسیقیایی و گرایش به ورزش بوده‌اند.
 
چکیده بلند:
مقدمه
سبک زندگی به تنوع در انتخاب رفتار، اعمال و تأکید بر سائق و تمایلات متفاوت از سوی افراد و گروه‌ها اشاره دارد. پژوهش‌های مختلف داخلی با استفاده از رویکردهای نظری گوناگون و با مقاصد تحلیلی متفاوت، مفهوم سبک زندگی را به‌کاربرده و گونه‌های متفاوتی از سبک‌های زندگی را مورد اشاره و استفاده قرار داده‌اند. به نظر می‌رسد انجام پژوهشی جهت دسته‌بندی گونه‌های سبک زندگی مورد استفاده در این پژوهش‌ها، تحلیل نظری آنها و ایجاد نظم و ترتیب در ادبیات آنها ضرورت دارد. بر این اساس، مقاله حاضر در تلاش است با هدف گونه-شناسی سبک زندگی در پژوهش‌های ایرانی به مطالعه و فراتحلیل این پژوهش‌ها بپردازد. این مطالعه، با تحلیل پسینی از مطالعات انجام گرفته درباره سبک زندگی درصدد پاسخ به این پرسش است که آیا رویه واحدی در تعریف، مطالعه و آزمون سبک زندگی در ایران وجود دارد؟ و در صورت فقدان، چه انواعی از سبک زندگی به‌عنوان ویژگی بارز جامعه ایرانی تلقی شده است و این انواع چه ابعاد و مؤلفه‌های دارند؟ از این منظر، این مطالعه نوعی فراتحلیل یا به عبارتی مطالعه پسینی در رابطه با بررسی‌های انجام‌شده در حوزه سبک زندگی به‌شمار می‌آید.
 
روش تحقیق
روش انجام این تحقیق، فراتحلیل کیفی است. فراتحلیل درواقع نوعی مطالعه پسینی است که مبتنی بر مطالعات انجام پذیرفته درباره یک موضوع خاص انجام می‌پذیرد.
در این راستا، تمام مقالاتی که در زمینة سبک زندگی در پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی و پایگاه پرتال جامع علوم انسانی متعلق به پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی منتشر شده‌اند، مورد مطالعه قرار گرفتند و پس از حذف مطالعات مروری و کتابخانه‌ای، تعداد 31 مقاله پژوهشی به‌عنوان جامعه آماری پژوهش حاضر انتخاب شدند. هرچند که این پژوهش محدودیتی را در مورد فاصله زمانی انجام تحقیقات مورد بررسی مورد نظر نداشته است اما تمامی مقالات پژوهشی ایندکس شده در این زمینه مربوط به فاصله زمانی 1385 تا 1393 هستند.
 
یافته ها

اطلاعات مربوط به دسته‌بندی شاخص‌های سنجش سبک زندگی در مقالات مورد مطالعه در جدول شماره 10 نشان داده شده است. همان‌گونه که مشاهده می‌شود 9 شاخص اول 95 بار (از جمع 121 مورد شاخص) مورد استفاده قرارگرفته‌اند؛ به‌عبارت‌دیگر شاخص‌های نحوۀ گذران اوقات فراغت، ترجیحات در انتخاب پوشاک، مدیریت بدن، گرایش به اعمال مذهبی، ترجیحات غذایی، مصرف فرهنگی، میزان و شکل روابط اجتماعی، ترجیحات موسیقیایی و گرایش به ورزش با همدیگر 51/78 موارد استفاده از شاخص‌های سنجش سبک زندگی را به خود اختصاص داده‌اند. موارد 15 تا 21 تنها یک‌بار مورد استفاده واقع‌شده‌اند.
 
بحث و نتیجه‌گیری
نتایج این مطالعه حاکی از آن است که نظریات بوردیو، گیدنز، وبلن و زیمل بیشترین کاربرد را در تحقیقات ایرانی مرتبط با سبک زندگی داشته‌اند. در 31 مقاله مورد بررسی تعداد 31 گونه سبک زندگی یافت شده است؛ اما در این میان سبک زندگی مدرن تظاهری-مصرفی بیشترین کاربرد را در مقالات داشته است و در تقابل با سبک زندگی سنتی، شبه سنتی و سبک زندگی دینی به‌کاربرده شده است. از دیگرگونه‌های پرکاربرد باید به سبک زندگی جهانی در مقابل سبک زندگی محلی اشاره نمود. مفهوم سبک زندگی در تحقیقات داخلی تا حدی از مبنای نظری خود کنده شده و به‌عنوان مفهومی خنثی، کاربردی و عام‌تر مورد بهره‌برداری قرارگرفته است. از طرفی پرکاربردترین شاخص‌های سنجش مفهوم سبک زندگی در مقالات مورد مطالعه، شامل نحوه گذران اوقات فراغت، ترجیحات در انتخاب پوشاک، مدیریت بدن، گرایش به اعمال مذهبی، ترجیحات غذایی، مصرف فرهنگی، میزان و شکل روابط اجتماعی، ترجیحات موسیقیایی و گرایش به ورزش بوده‌اند


کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Meta-Analysis of Lifestyle’s Studies in Iranian Research

نویسندگان [English]

  • Yaqoub Ahmadi 1
  • Mohamad Ganji 2
  • Mohammad Saeed Mohamadi 3
1 Associate Professor, Department of Social Sciences, Payame Noor University, Sanandaj Branch, Sanandaj, Iran.
2 Associate Professor, Department of Social Sciences, Kashan University, Kashan, Iran.
3 PhD in Sociology of Social Issues in Iran, Department of Social Sciences, Kashan University, Kashan, Iran.
چکیده [English]

Different domestic researches have used the concept of lifestyle by using different theoretical approaches and with different analytical purposes and have pointed out and used different types of lifestyles. This article aims to evaluate the lifestyle assessment in Iranian research and study the meta-analysis of this research.
The research method is documentary and based on the use of meta-analysis method in order to analyze and combine the results of studies conducted on lifestyle. For this purpose, 31 studies conducted between the years of 2016-2017 in the field of lifestyle, which have been published in prestigious scientific journals, were selected for review. The selected research was conducted by survey method and using survey tools in different statistical communities according to stable criteria.
 The results of this study suggest that the theories of Bourdieu, Giddens, Weblen, and Simmel were most used in Iranian research on lifestyle. In 31 articles reviewed, 31 species of lifestyles were found. However, modern demonstrative-consumer lifestyle has been used in most articles and has been used in contrast to traditional, quasi-traditional and religious lifestyle. Other widely used species include the global lifestyle versus the local lifestyle. The concept of lifestyle in domestic research has been removed to some extent from its theoretical basis and has been exploited as a neutral, practical and more general concept. On the other hand, the most widely used indicators for measuring the concept of lifestyle in the articles studied, including how to spend leisure time, preferences in choosing clothes, body management, orientation to religious practices, food preferences, cultural consumption, amount and form of social relations, musical preferences and tendency to They have been sports.
Long Abstract
Introduction
Lifestyle refers to diversity in the choice of behavior, actions, and emphasis on different tastes and inclinations by individuals and groups. Different domestic researches have applied the concept of lifestyle using different theoretical approaches and with different analytical purposes and have pointed out and used different types of lifestyles. It seems that conducting research is necessary to categorize the types of lifestyle used in these studies, their theoretical analysis and creating order in their literature. Accordingly, the present article tries to study and Meta-analyze these studies with the aim of typology of lifestyle in Iranian research. This study, by post-analysis of lifestyle studies, seeks to answer the question of whether there is a single procedure in defining, studying and testing lifestyle in Iran. And in the absence of it, what types of lifestyle are considered as a prominent feature of Iranian society and what are the dimensions and components of these types? From this perspective, this study is a kind of meta-analysis or in other words, a posterior study in relation with studies conducted in the field of lifestyle.
Research Methods
The method of this research is qualitative meta-analysis. Meta-analysis is actually a kind of a posteriori study that is based on studies done on a specific topic. In this regard, all articles on lifestyle published in the scientific database of Jahad Daneshgahi and the comprehensive portal of the humanities belonging to the Institute of Humanities and Cultural Studies were studied. After removing review and library studies, 31 research articles were selected as the statistical population of the present study. Although this study did not consider any limitations on the time interval between the subjects under study, but all the research articles indexed in this field are related to the period of 2005 to 2014.
Research Findings
Table 10 shows the information related to the classification of lifestyle metrics in the studied articles. As it is clear to see, the first 9 indicators have been used 95 times (out of 121 indicators). In other words, indicators of how to spend leisure time, preferences in choosing clothes, body management, inclination to religious practices, food preferences, cultural consumption, the extent and form of social relations, musical preferences and inclination to sports, together have allocated the 78.51 articles of lifestyle metrics to themselves. Articles 15 to 21 have been used only once.
Conclusion
The results of this study indicate that the theories of Bourdieu, Giddens, Veblen and Simmel have been most used in Iranian lifestyle research. In 31 articles, 31 lifestyles were found; but in the meantime, the modern demonstrative-consumer lifestyle has been used the most in articles and has been used in contrast to the traditional, quasi-traditional and religious lifestyles. Other common types include global versus local lifestyles. The concept of lifestyle in internal research has been partially removed from its theoretical basis and has been used as a neutral, practical and more general concept. On the other hand, the most widely used criteria for measuring the concept of lifestyle in the studied articles include leisure time, clothing preferences, body management, religious affiliation, food preferences, cultural consumption, amount and form of social relations, musical preferences and tendency to exercise.
reference
-      Holt, Douglas B. (2014), Poststructuralist Lifestyle Analysis: Conceptualizing the Social Patterning of Consumption in Postmodernity, Journal of Consumer Research, Vol. 23, No. 4 (Mar., 1997), pp. 326-350.
-      Mahdavi Kani, Mohammad Saeed (2007), The concept of lifestyle and its scope in social sciences, Quarterly Journal of Cultural Research, First Year, No. 1, Fall 2007: 199-230. (In Persian).
-      McNay L. (1999), Gender, Habitus and the Field: Pierre Bourdieu and the Limits of Reflexivity, Theory, Culture & Society, 16, pp. 95-117.
-      Sidman, Steven (2009), voting in Sociology, translated by Hadi Jalili, Tehran, Ney Publishing. (In Persian).
-      Turner, Brian (2011), A Sociological Approach to Orientalism, Postmodernism and Globalization, translated by Mohammad Ali Mohammadi, Tehran, Scientific and Cultural Publications. (In Persian).
-      Valiati, Leandro ; Fonseca, Pedro Cezar (2014), Institutions and Culture: Thorstein Veblen’s and Pierre Bourdieu’s economic thought in dialogue, Iberian Journal of the History of Economic Thought, Vol. 1, Num. 1 pp1-17

کلیدواژه‌ها [English]

  • Lifestyle
  • Modern Typology
  • Traditional Typology
  • Pretension
  • Consumption