مطالعه عوامل اجتماعی گرایش جوانان به مصرف قلیان (مورد مطالعه جوانان 17 تا 35 ساله شهر تهران)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه مازندران، مازندران، ایران.

2 کارشناسی ارشد، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه آزاد تهران، تهران، ایران.

چکیده

مصرف قلیان ازجمله رفتارهای پرخطر محسوب می‌شود که به‌ویژه در میان جوانان در حال افزایش است و علاوه بر اینکه مضرات زیادی برای سلامتی دارد، زمینه را برای ‌روی آوردن افراد به سایر مواد دخانی فراهم می‌سازد. در این تحقیق عوامل اجتماعی گرایش جوانان به مصرف قلیان با استفاده از نظریاتی چون نظریه انحرافات مرتون، نظریه پیوند افتراقی ساترلند و نظریه رفتار مشکل جسور مورد تبیین قرار گرفته است. جامعه آماری این تحقیق که با روش پیمایشی و طراحی پرسشنامه محقق ساخته به گردآوری داده‌ها پرداخته است، کلیه نوجوانان و جوانان 15 تا 35 ساله ساکن شهر تهران در سال 1397 هستند. پژوهش حاضر با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای متناسب با حجم و با کمک فرمول کوکران 200 نفر از افراد مصرف‌کننده قلیان را در مراکز عرضه قلیان به‌صورت تصادفی انتخاب نموده است. شایان ذکر است نمونه مورد نظر به دلیل تراکم زیاد قهوه‌خانه‌ها و قلیان‌سراها در منطقه 11 تهران، از این بخش انتخاب شده است. همچنین میزان آلفای کرونباخ پرسشنامه برابر با 0.756 و این میزان برای شاخص «معاشرت با همسالان» 0.640، «پایبندی دینی» 0.846، «گذران اوقات فراغت» 0.688 و برای شاخص «مصرف قلیان» 0.765 است. یافته‌ها نشان می‌دهد سن و وضعیت اشتغال با گرایش به مصرف قلیان رابطه دارد. همچنین ضمن تأیید سه فرضیه تحقیق، دو متغیر «پایبندی دینی» (با میانگین 63.4 و 0.26r=) و «گذران اوقات فراغت» (با میانگین 50.8 و 0.39r=) رابطه معکوس با مصرف قلیان دارند؛ درحالی‌که «معاشرت با همالان» (با میانگین 65 و 0.41r=) رابطه مستقیمی با «مصرف قلیان» (با میانگین 72.8) دارد. همچنین نتایج تحلیل رگرسیونی نشان می‌دهد مهم‌ترین عامل گرایش جوانان به مصرف قلیان ارتباط با دوستان قلیانی با میزان 0.391 است. همچنین با کاهش پایبندی عملی به هنجارها و اعمال دینی، گرایش جوانان به مصرف قلیان بیشتر می‌شود که میزان اثرگذاری آن 0.272 است. درنهایت با کاهش تفریحات سالم و دسترسی اندک جوانان به امکانات فراغتی مناسب، مصرف قلیان به‌نوعی جایگزین این موارد شده و گرایش جوانان به این رفتار پرخطر به میزان 0.308 افزایش می‌یابد. میزان تبیین کل متغیر وابسته نیز 0.461 است. درنهایت باید گفت گسترش مصرف قلیان حاصل عوامل اجتماعی مختلفی است و این موضوع ضرورت آگاه‌سازی خانواده‌ها و نقش نظارتی آنها و نیز اتخاذ سیاست‌های بلندمدت از سوی نهادها و دستگاه‌های ذی‌ربط را دوچندان می‌سازد.
 
چکیده بلند:
مقدمه
آسیب‌های اجتماعی و رفتارهای انحرافی یکی از معضلاتی که جهان امروز با آن مواجه است. اصطلاحاً می‌توان رفتار انحرافی را رفتارهایی دانست که در جهت مخالفت رفتار اکثریت افراد جامعه نوسان داشته و با آن مغایر است. در این حالت انحراف به‌وسیله افکار عمومی، مشخص و معین می‌شود (بخارایی، 1387: 39). درواقع انحراف و کجروی، رفتار شکننده هنجار یا رفتاری است که قواعد، برداشت‌ها یا توقعات هنجاری نظام‌های اجتماعی را نقض می‌کند (کوهن، 1968: 148). رفتار انحرافی عبارت است از هر رفتاری که اکثریتِ یک گروه معین، نپذیرفتنی تلقی می‌کنند، یا به‌طور نوعی یک پاسخِ جمعیِ منفی را برمی‌انگیزاند (تیتل، 1995).
آسیب‌های اجتماعی طیف گسترده‌ای از مصادیق را شامل می‌شود که یکی از آنها مصرف مواد دخانی است. هرچند همه مواد دخانی- چه به‌لحاظ ابعاد جسمانی و چه از نظر اجتماعی- در یک رده قرار نمی‌گیرند، اما مصرف اغلب آنها در زمره رفتارهای انحرافی و پرخطرقرار می‌گیرد مصرف قلیان ازجمله رفتارهای پرخطر محسوب می‌شود که به‌ویژه در میان جوانان در حال افزایش است و علاوه بر اینکه مضرات زیادی برای سلامتی دارد، زمینه را برای ‌روی آوردن افراد به سایر مواد دخانی فراهم می‌سازد. در این تحقیق عوامل اجتماعی گرایش جوانان به مصرف قلیان با استفاده از نظریاتی چون نظریه انحرافات مرتون، نظریه پیوند افتراقی ساترلند و نظریه رفتار مشکل جسور مورد تبیین قرار گرفته است. ازآنجاکه برخی اقدامات سلبی ازجمله تعطیلی مقطعی قلیان‌سراها نتوانست در کاهش این معضل تأثیری داشته باشد، بنابراین برای پیشگیری از این مسئله نیاز است مهم‌ترین عوامل اجتماعی گرایش جوانان به مصرف قلیان شناسایی شود.
 
روش‌شناسی
جامعه آماری این تحقیق که با روش پیمایشی و طراحی پرسشنامه محقق ساخته به گردآوری داده‌ها پرداخته است، کلیه نوجوانان و جوانان 15 تا 35 ساله ساکن شهر تهران در سال 1397 هستند. پژوهش حاضر با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای متناسب با حجم و با کمک فرمول کوکران 200 نفر از افراد مصرف‌کننده قلیان را در مراکز عرضه قلیان به‌صورت تصادفی انتخاب نموده است. شایان ذکر است نمونه مورد نظر به‌دلیل تراکم زیاد قهوه‌خانه‌ها و قلیان‌سراها در منطقه 11 تهران، از این بخش انتخاب شده است. همچنین میزان آلفای کرونباخ پرسشنامه برابر با 756/0 و این میزان برای شاخص «معاشرت با همسالان» 640/0، «پایبندی دینی» 846/0، «گذران اوقات فراغت» 688/0 و برای شاخص «مصرف قلیان» 765/0 است.
یافته‌های پژوهش
یافته‌ها نشان می‌دهد سن و وضعیت اشتغال با گرایش به مصرف قلیان رابطه دارد. همچنین ضمن تأیید سه فرضیه تحقیق، دو متغیر «پایبندی دینی» (با میانگین 4/63 و 26/0=r) و «گذران اوقات فراغت» (با میانگین 8/50 و 39/0=r) رابطه معکوس با مصرف قلیان دارند؛ در حالی‌که «معاشرت با همالان» (با میانگین 65 و 41/0=r) رابطه مستقیمی با «مصرف قلیان» (با میانگین 8/72) دارد. همچنین نتایج تحلیل رگرسیونی نشان می‌دهد مهم‌ترین عامل گرایش جوانان به مصرف قلیان ارتباط با دوستان قلیانی با میزان 391/0 است. همچنین با کاهش پایبندی عملی به هنجارها و اعمال دینی، گرایش جوانان به مصرف قلیان بیشتر می‌شود که میزان اثرگذاری آن 272/0 است. درنهایت با کاهش تفریحات سالم و دسترسی اندک جوانان به امکانات فراغتی مناسب، مصرف قلیان به‌نوعی جایگزین این موارد شده و گرایش جوانان به این رفتار پرخطر به میزان 308/0 افزایش می‌یابد. میزان تبیین کل متغیر وابسته نیز 461/0 است.
 
بحث و نتیجه‌گیری
استعمال قلیان پدیده‌ای است که در سال‌های اخیر در رده‌های سنی متنوع و در مناطق مختلف و متعدد کشور گسترش یافته‌است و از نظر اجتماعی و فرهنگی در حال تبدیل شدن به وسیله‌ای جهت گرد هم آمدن‌ جوانان و بعضاً خانواده‌ها است، که به‌نوعی می‌تواند سایر تفریحات سالم را تحت‌الشعاع قرار دهد. باید گفت ازآنجایی‌که افراد ذاتاً احتیاج دارنـد در فـضاهایی صمیمی و پرنشاط کنار هـم جـمع شوند، در صورت نبودن بسترهای اجتماعی‌ مناسب برای گرد هم آمدن‌های کم‌خطر، در کنار معاشرت با دوستان قلیانی و ضعف پایبندی دینی، ممکن است این نیاز طبیعی با رفتارهای پرخطر همراه گردد.
درنهایت باید گفت گسترش مصرف قلیان حاصل عوامل اجتماعی مختلفی است و این موضوع ضرورت آگاه‌سازی خانواده‌ها و نقش نظارتی آنها و نیز اتخاذ سیاست‌های بلندمدت از سوی نهادها و دستگاه‌های ذی‌ربط را دوچندان می‌سازد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Study of Social factors for youth Tendency to hookah use (case study of 17 to 35 year old youth of Tehran city)

نویسندگان [English]

  • behnam lotfi khachaki 1
  • Ali Asghar Gaderi 2
1 PhD Student, Department of Social Sciences, Mazandaran University, Mazandaran, Iran.
2 M.Sc., Department of Social Sciences, Azad University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

"hookah use" is one of the forms of tobacco use that is currently spreading rapidly in society, especially among young people. The hookah is a very challenging topic for the health of the community due to its inherent disadvantages and the fact that it facilitates people to bring other tobacco products, such as cigarettes and even opiates and drugs. In this research, the Social factors of young tendency towards hookah use were investigated with Merton's theory of deviations, Sutherland's differential association theory and risky behavior theory. To test the hypothesis of the research, descriptive and explanatory survey method with Researcher-made questionnaire has been used in which about 200 17 to 35 year old youth who use hookah are selected as the statistical population In the year 2018. The sample was selected from District 11 of Tehran due to the high density of hookahs shops in this section. Also Cronbach's Alpha for questionnaire is 0.756 and This amount for “contact with friends” indicator 0.640, “Religious Commitment” 0.846, “leisure time spend” 0.608 and for “hookah use” is 0.765. The findings indicate there is significant relationship between age and Employment with hookah use. Also there is indirect relationship between “religious affiliation” (mean= 63.4 & r=0.26) and “spending leisure time” (mean= 50.8 & r=0.39) with “hookah use” (mean= 72.8); but direct relationship between “contact with friends” (mean= 65 & r=0.41) with hookah use. In other words base on the regression analysis resaults most important factor for youth Tendency to hookah use is relationship with hookah users friends (0.391). Also weakness of practical adherence to religious norms (0.272) increase youth tendency to hookah use. Also decrease of leisure time and appropriate hobbies (0.308) will increase youth tendency to hookah use. The total explanation of the dependent variable is 0.461. Finally should be said that the prevalence of hookah use is a result of various social factors and this need to inform families and their supervisory role as well as the long-term policies of the relevant institutions.


Long Abstract
Introduction
Social deviance and deviant behaviors are one of the problems that the world faces today. In other words, deviant behavior can be considered as behaviors that have fluctuated and are contrary to the behavior of the majority of people in society. In this case, the deviation is determined by public opinion (Bokharaei, 2008: 39). In fact, deviation is a fragile normative behavior or behavior that violates the rules, perceptions or normative expectations of social systems (Cohen, 1968: 148). Deviant behavior is any behavior that the majority of a particular group deems unacceptable, or somehow provokes a negative collective response (Tittle, 1995). Social harms include a wide range of examples, one of which is smoking. However, not all tobacco products are in the same category, either physically or socially, but consuming most of them is among the deviant and risky behaviors. Hookah use is one of the risky behaviors that is increasing, especially among young people, and in addition to being very harmful to health, it provides a basis for people to turn to other tobacco products. In this study, the social factors of young people's tendency to use hookah have been explained by using theories such as Merton's theory of deviations, Sutherland's theory of differential association and the theory of bold problem behavior. Since some privative actions, such as the temporary closure of hookah shops could not reduce this problem; so to prevent this problem, it is necessary to identify the most important social factors of young people's tendency to use hookah.
Methodology
The statistical population of this study, which has collected data by survey method and designing a researcher-made questionnaire, is all adolescents and young people aged 15 to 35 years living in Tehran in 2018. The present study has randomly selected 200 hookah users in hookah supply centers using cluster sampling method appropriate to the volume and with the help of Cochran's formula. It is worth mentioning that the sample was selected from this section due to the high density of coffee houses and hookah houses in District 11 of Tehran. Also, the Cronbach's alpha of the questionnaire was equal to 0.756 and this value was 0.640 for the "peer association" index, 0.846 for the "religious commitment" index, 0.688 for the "leisure time" index and 0.765 for the "hookah consumption" index.
Research Findings
Findings show that age and employment status are related to the tendency to use hookah. Also, while confirming the three research hypotheses, the two variables of "religious adherence" (with a mean of 63.4 and r = 0.26) and "leisure time" (with a mean of 50.8 and r = 0.39) have an inverse relationship with hookah use; while "socializing with peers" (with a mean of 65 and r = 0.41) has a direct relationship with "hookah use" (with a mean of 72.8). Also, the results of regression analysis show that the most important factor in the tendency of young people to use hookah is communication with friends who use hookah at the rate of 0.391. Also, with the decrease of practical adherence to norms and religious practices, the tendency of young people to use hookah increases, which has an effectiveness of 0.272. Finally, with the reduction of healthy recreation and little access of young people to appropriate leisure facilities, hookah use has somehow been replaced with these cases and the tendency of young people to risky behavior increases by 0.308. The total explanation of the dependent variable is 0.461.
 
 
Conclusion
Hookah use is a phenomenon that has spread in recent years in various age groups and in different regions of the country and is becoming a tool for bringing together young people and some families from social and cultural aspects, which can overshadow other healthy entertainments. It should be said that since people inherently need to gather together in intimate and lively spaces, in the absence of suitable social contexts for low-risk gatherings, in addition to socializing with hookah friends and weak religious adherence, this natural need may be associated with risky behaviors.
Finally, it should be said that the expansion of hookah use is the result of various social factors, and this issue doubles the need to inform families and their supervisory role, as well as the adoption of long-term policies by relevant institutions and agencies.
reference
-     Abudayye, Haneen S.; Glassera, Allison M.; Johnsona, Amanda L.; Cohnb, Amy M.; Wagenerd, Theodore L.; Maysc, Darren; Villantia, Andrea C. (2018), Social and substance use correlates of adult hookah use, Addictive Behaviors 79, 39–44.
-     Cambridge Dictionary (2006).
-     Case, Kathleen R.; Creamera, MeLisa R.; Coopera, Maria R.; Loukasb, Alexandra; Perrya, Cheryl L. (2018) Hookah use as a predictor of other tobacco product use: A longitudinal analysis of Texas college students, Addictive Behaviors 87, 131–137
-     Corsini, J. (2003). Encyclopedia in Psychology. USA: Routledge.
-     Evanse, D. & T. Jackson (2007). Towards a Sociology of Sustainable Lifestyles.
-     Galimova, Artur; Shahawy, Omar El; Ungera, Jennifer B.; Masagutovf, Radik; Sussman, Steve (2019), Hookah Use among Russian adolescents: Prevalence and correlates, Addictive Behaviors 90, 258–264.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Leisure Time
  • Religious Commitment
  • Risky Behaviors
  • Contact with Friends
  • Youth
  • Hookah Use
  • Tehran